Evropska unija je uspostavila programe Zajednice kako bi promovirala saradnju prvenstveno među državama članicama, na područjima različitih politika Evropske unije (istraživanje, konkurentnost i inovacije, mediji, obrazovanje, zdravstvo, mladi, kultura, itd.). Programi Zajednice višegodišnji su programi s jasno formulirasim ciljevima i budžetom. Pravila učešća u programu utvrđuju se za svaki program posebno.
U načelu u programima Zajednice mogu učestvovati sve države članice. Zemlje kandidati i potencijalni kandidati u određenom programu Zajednice mogu učestvovati potpisivanjem Memoranduma o razumijevanju, međunarodnog sporazuma za određeni program sa službama Europske komisije i uplaćivanjem finansijskog doprinosa u budžet tog programa.
Instrument predpristupne pomoći – IPA
EU je tokom vremena razvila širok spektar programa vanjske pomoći, što je rezultiralo složenim skupom od više od 30 različitih pravnih dokumenata. Potreba da se olakša postizanje koherentnosti i poboljša doslednost aktivnosti Evropske unije i postignu bolji rezultati i veći učinak sa raspoloživim sredstvima je navela Komisiju da predloži pojednostavljen okvir za vanjske aktivnosti u periodu 2007-2013. godina.
Zbog toga su osmišljeni novi programi za vanjske odnose koji će obuhvatati saradnju EU kako sa zemljama u razvoju tako i sa industrijski razvijenim zemljama, politiku
EU prema susjedima, proširenje EU i druge konkretne teme. Među tim novim predloženim pravnim osnovama, Evropska komisija je Evropskom parlamentu i Vijeću predstavila i Instrument predpristupne pomoći (IPA).
Ciljevi i opseg programa IPA
Cilj programa IPA je da obezbijedi konretno usmjerenu pomoć zemljama koje su kandidati i potencijalni kandidati za prijem u članstvo Evropske unije.
Program IPA je zamijenio pet ranijih programa za pomoć u predpristupnom periodu, PHARE, ISPA, SAPARD, Program za Tursku i CARDS, i na taj način objedinio na jednoj pravnoj osnovi svu pomoć koja se pruža u predpristupnom periodu. Program IPA je takođe zamišljen tako da se bolje prilagodi raznim ciljevima i tempu napretka svakog korisnika na koga se odnosi tako što obezbjeđuje usmjerenu i efikasnu podršku prema datim potrebama i evolutivnom razvoju.
Program IPA će posebno pomoći da se ojačaju demokratske institucije i vladavina prava, reformiše javna uprava, provedu ekonomske reforme, unaprijedi poštovanje ljudskih prava i prava manjina te ravnopravnost polova, podrži razvoj građanskog društva i pojača regionalna saradnja i doprinijet će održivom razvoju i smanjenju siromaštva. Za zemlje kandidate postoji i dodatni cilj – usvajanje i ispunjavanje svih uslova za članstvo, dok će se od zemalja potencijalnih kandidata očekivati samo približavanje ovim uslovima.
Komponente programa IPA
Ovaj Instrument čini 5 komponenti od kojih su prve dvije otvorene zemljama potencijalnim kandidatima (kao što je slučaj sa Bosnom i Hercegovinom) dok je zemljama kandidatima otvoreno svih 5 komponentni. Te komponente su:
- Pomoć u tranziciji i izgradnja institucija;
- Regionalna i međudržavna saradnja;
Regionalni razvoj;
- Razvoj ljudskih resursa;
- Razvoj ruralnih područja
IPA II (2014 – 2020)
U kontekstu pripreme novog sedmogodišnjeg budžeta Evropske unije za period 2014 – 2020, a u okviru instrumenta vanjske pomoći, Evropska komisija planira određenu reviziju sadašnjeg instrumenta pretpristupne pomoći IPA, odnosno novi instrument pretpristupne pomoći IPA II za period 2014-2020.
U okviru sadašnjeg instrumenta pretpristupne pomoći IPA, koji se odnosi na aktuelni budžetski period Evropske unije (2007-2013), Bosna i Hercegovina, kao zemlja potencijalni kandidat za članstvo u EU, koristi sredstva u okviru prve dvije IPA komponente: Komponenta I (Podrška u tranziciji i izgradnji institucija) i Komponenta II (Prekogranična saradnja).
Ostale tri komponente instrumenta IPA (Regionalni razvoj, Razvoj ljudskih kapaciteta i Poljoprivredni i ruralni razvoj) su bile dostupne isključivo zemljama sa kandidatskim statusom te izgrađenim i od strane Evropske komisije akreditovanim sistemom za decentralizovano upravljanje pomoći (DIS).
Prijedlogom nove Uredbe o uspostavi instrumenta IPA II ukida se podjela na prijašnjih pet komponenti, a uvode se područja politika u okviru kojih će se provoditi različite intervencije. Finansijska pomoć se biti dostupna u svim područjima politika, bez obzira na to da li zemlja ima status kandidata ili potencijalnog kandidata.
Područja politika prema novoj Uredbi podijeljena su na sljedeći način:
a) Proces tranzicije prema članstvu i izgradnja kapaciteta (prijašnja IPA Komponenta I – Pomoć u tranziciji i izgradnji institucija)
b) Regionalni razvoj (prijašnja IPA Komponenta III – Regionalni razvoj)
c) Zapošljavanje, socijalne politike i razvoj ljudskih resursa (prijašnja IPA Komponenta IV – Razvoj ljudskih kapaciteta)
d) Poljoprivreda i ruralni razvoj (prijašnja IPA Komponenta V – Poljoprivredni i ruralni razvoj)
e) Regionalna i teritorijalna saradnja (prijašnja IPA Komponenta II – Prekogranična saradnja)
U novom prijedlogu za IPA II, posebno je naglašeno da će se napredak u postizanju pojedinih ciljeva procjenjivati kroz indikatore i, u ovisnosti od ostvarenog napretka, vršit će se realokacija finansijske podrške između programa kao i između zemalja korisnica.
Tenderi EU u BiH: http://europa.ba/Tenders.aspx?id=64&cat=2&lang=BS
Najava tendera EU u BiH: http://europa.ba/Tenders.aspx?id=67&cat=6&lang=BS
Više o različitim programima za finansiranje: http://europa.ba/Default.aspx?id=14&lang=BS